Në Pikën 13 të Preambulës, të Pikës 2 të Nenit 2 të Direktivës 2014/45/EU, parashikohet se mjetet rrugore të hershme që paraqesin interes historik (Vehicles of historical interest), konsiderohen ato mjete që ruajnë trashëgiminë e periudhës në të cilën janë prodhuar dhe që përdoren rrallë për qarkullimin e përditshëm.

Në Nenin 60 të Kodit Rrugor parashikohet se mjetet rrugore të hershme (në vijim mjete Retro) janë të përjashtuara nga përdorimi i zakonshëm dhe nuk mund të përdoren për qarkullim të përditshëm ose aktivitete ku mjeti shfrytëzohet për biznes, në kuptimin e zakonshëm.

Në Nenin 211/a të VKM-së Nr.153, datë 07.04.2000, parashikohet se mjetet rrugore të hershme janë mjete që nuk përdoren në qarkullimin e përditshëm.

Qendra Historike Shqiptare RETRO është Regjistri Elektronik i Mjeteve të Hershme (databaza) ku arkivohet çdo informacion në lidhje me mjetet e klasifikuara si Retro të cilët janë pajisur me Certifikatë Njohje.

Që të fitojë statusin Retro, një mjet duhet të plotësojë kriteret e mëposhtme:

1. Të jetë i prodhuar të paktën përpara 30 (tridhjetë) vitesh;
2. Të jetë i ruajtur apo i restauruar në formën e tij origjinale, me qëllim ruajtjen e trashëgimisë historike dhe vlerave teknike;
3. Të mos përdoret për qarkullim të përditshëm;
4. Të jetë i përfshirë në Listën e miratuar të Mjeteve Historike (për mjetet e prodhuara pas vitit 1970);
5. Të mos jetë më në prodhim;
6. Të ketë motor me djegie të brendshme me benzinë.

      Përjashtimisht me Pikën 6 të këtij Neni, do të merren në shqyrtim për të fituar statusin e mjetit Retro edhe mjetet me motor me djegie të brendshme me naftë, në rast se:

      Janë regjistruar më pak se 20 mjete të atij modeli specifik në territorin e Republikës së Shqipërisë;

1. Është mjet lindor (i prodhuar në vendet e ish Bashkimit Sovjetik, Kinë, apo vende të tjera të bllokut lindor);
2. Ka vlerë historike për shkak se është përdorur në një eveniment/aktivitet që shënon një ngjarje jubilare në histori;
3. Është përdorur nga një personalitet që ka lënë gjurmë në histori, brenda ose jashtë vendit;
4. Është përdorur në një ngjarje historike ose identifikohet me një vepër arti/produkt, me një situatë vlera historike/kombëtare apo me rëndësi për kultura specifike.            
5. Rastet e përfshira në shkronjat c), d) dhe e) të këtij Neni do të vlerësohen rast pas rasti, duke verifikuar informacionet specifike dhe dokumentet që lidhen me historikun e mjetit në shqyrtim.

Pranë Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, ngrihet dhe funksionon Komisioni Retro. Ky Komision ka si funksion kryesor vlerësimin dhe klasifikimin e mjeteve rrugore të hershme.

Komisioni Retro ka në përbërje:

1. Dy përfaqësues të Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor;
2. Një përfaqësues i Ministrisë përgjegjëse për transportin;
3. Dy përfaqësues nga radhët e Komunitetit Retro.

Kryetari i Komisionit Retro zgjidhet mes anëtarëve të Komisionit. Në rast se anëtarët nuk arrijnë të përzgjedhin një kryetar, zgjedhja e tij do të bëhet përmes shortit.

Për punën e kryer, anëtarët e Komisionit Retro që nuk vijnë nga radhët e Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve të Transportit Rrugor, kanë të drejtë të trajtohen me një pagesë të veçantë. Pagesa e tyre do të jetë e barabartë me pagën ditore të Përgjegjësit të Sektorit të Regjistrimit të Mjeteve. Për më tepër, për shërbimet jashtë qendrës së punës, me qëllim realizimin e procedurave të vlerësimit dhe klasifikimit të mjeteve historike, anëtarët e sipërpërmendur përfitojnë trajtim financiar shtesë.

Komisioni Retro merr në shqyrtim aplikimin duke u mbështetur në kriteret teknike si:

1. IDENTIFIKIMI I TREGUESVE TEKNIK TË MJETIT

   1.1 Marka / Prodhuesi;

   1.2 Modeli;

   1.3 Numri i shasisë;

   1.4 Viti i prodhimit / Viti i regjistrimit / Viti i prodhimit të fundit të gjeneratës;

   1.5 Targa;

   1.6 Pronari/Zotëruesi.

Është detyrim i pronarit të mjetit të mirëmbajë vendin ku është stampuar numri i shasisë (pika 1.3). Mungesa e numrit të shasisë e bën të pamundur identifikimin e mjetit dhe, për pasojë, vijimin e procedurës.

Nëse “Viti i prodhimit” (pika 1.4) nuk përcaktohet qartë tek treguesit teknik të mjetit apo aktet e tjera provuese:

1. Për të përcaktuar vitin e prodhimit, mund të shfrytëzohet dokumentacioni i një mjeti të njëjtë me mjetin në shqyrtim;
2. Në rast se viti i regjistrimit nuk përcaktohet qartë në dokumentacion, apo viti i prodhimit i pretenduar nga zotëruesi i mjetit është të paktën 1 (një) vit më i vonshëm se viti kur është prodhuar modeli i fundit i asaj gjenerate, do të merret ky i fundit si vit i prodhimit të mjetit.

 

2. SHASIA DHE KARROCERIA

   2.1 Pesha e mjetit në kilogram;

   2.2 Ruajtja e strukturës së shasisë dhe kabinës, sipas specifikave të origjinës:

             2.2.1 Me platformë;

             2.2.2 Tubolare;

             2.2.3 Njëpjesëshe e derdhur;

             2.2.4 Shasi e zakonshme;

             2.2.5 Etj.

   2.3 Ruajtja e formave të karrocerisë, sipas specifikave të origjinës;

   2.4 Materiali me të cilin është ndërtuar shasia dhe kabina;

   2.5 Materiali me të cilin janë ndërtuar panelet e karrocerisë;

   2.6 Prania e ndryshkut në mjet;

   2.7 Ngjyra e mjetit;

   2.8 Sistemi i amortizimit.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse mjeti:

1. Paraqet ndryshime në strukturën e shasisë dhe/apo të kabinës, apo ndryshime në materialet që janë parashikuar në fabrikim për atë model (pika 2.2 dhe 2.4). Aplikimi do të refuzohet edhe nëse mjeti paraqet vetëm modifikime të pjesshme të strukturës origjinale trupore.
2. Ka ndryshime thelbësore të formave të karrocerisë dhe të materialeve të përdorura për të prodhuar panelet e karrocerisë (pika 2.3 dhe 2.5). Për shembull, aplikimi do të refuzohet nëse mjeti në origjinë ka qenë coupé, por paraqitet për shqyrtim si cabriolét.
3. Ka prani të ndryshkut korroziv në shasi, kabinë dhe panelet e karrocerisë (pika 2.6). Riparimi dhe restaurimi duhet të jetë i tillë që të eliminojë ndryshkun korroziv dhe të rikthejë mjetin sa më afër gjendjes fillestare.
4. Ka aplikuar një bojë që nuk përfshihet në spektrin e ngjyrave të asaj gjenerate, të atij modeli. Nuk është kriter i domosdoshëm ruajtja e ngjyrës origjinale të mjetit, por ngjyra e përdorur gjatë restaurimit duhet patjetër t’i përkasë spektrit të ngjyrave të parashikuara për atë model (pika 2.7).
5. Paraqet modifikime në sistemin e amortizimit. Ky rregull vlen edhe nëse sistemi i përdorur ka qenë i parashikuar për versione të tjera të asaj gjenerate (pika 2.8).

 

3. MOTORI DHE KUTIA E SHPEJTËSISË

   3.1 Ruajtja e njësisë motorike origjinale të mjetit;

   3.2 Karakteristikat teknike të parashikuara gjatë fabrikimit (cilindrata, fuqia, etj.);

   3.4 Pjesët përbërëse (pistona, injektorë, turbina, kolektorë, etj.).

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

1.     Mjeti nuk përdor njësinë motorike origjinale. Bëjnë përjashtim rastet kur, për shkak të mungesës apo vështirësisë në gjetjen e një apo më shumë pjesëve të këmbimit, bëhet i pamundur restaurimi i motorit origjinal. Në këto raste, ndërrimi i motorit do të pranohet vetëm nëse motori zëvendësues ka qenë i parashikuar për versionin, modelin dhe gjeneratën e mjetit në fjalë (pika 3.1).
2.      Motori ka pësuar modifikime thelbësore, duke përdorur pjesë që nuk janë parashikuar për atë model në periudhën e fabrikimit, më synim ndryshimin e karakteristikave teknike dhe rritjen e performancës së mjetit (pika 3.2 dhe 3.3).
3.      Motori dhe pjesët e tij përbërëse janë jo-funksionale gjatë procesit të verifikimit fizik të mjetit.

   

4. SISTEMI I NDEZJES

   4.1 Çelësi i kuadrit;

   4.2 Lloji i ndezjes së motorit (manivelë, motorino, etj);

   4.3 Bateria dhe linjat elektrike;

   4.4 Dinamo (alternatori);

   4.5 Sistemi i ushqimit me karburant;

   4.3 Kandelet/kandeletat.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

1.     Mjeti nuk përdor sistemin e ndezjes origjinal, apo sistemi është modifikuar/tjetërsuar dhe nuk përputhet me specifikat e parashikuara gjatë fabrikimit. Bëjnë përjashtim rastet kur, për shkak të mungesës apo vështirësisë në gjetjen e një apo më shumë pjesëve të këmbimit, bëhet i pamundur restaurimi i sistemit origjinal. Në këto raste, zëvendësimi i pjesëve përbërëse të sistemit do të pranohet, vetëm nëse pjesët zëvendësuese të përdorura kanë qenë të parashikuara për versione të tjera të asaj gjenerate.
2.      Sistemi i ndezjes dhe pjesët e tij përbërëse janë jo-funksionale gjatë procesit të verifikimit fizik të mjetit.

 

5. DISKU DHE GOMAT

   5.1 Lloji i diskut, sipas specifikave të përcaktuara gjatë fabrikimit të mjetit:

            5.1.1. Materiali (dru, çelik, alumin, etj.);

            5.1.2. Modeli;

            5.1.3. Përmasat;

            5.1.4. Ngjyra.

   5.2 Përmasat e gomave.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

 

1. Disku është zëvendësuar me një model të ndryshëm nga ai i fabrikimit të mjetit. Përjashtohen nga ky rregull rastet kur, për shkak të materialit të diskut (p.sh. dru) dhe vjetërsisë së modelit, disku origjinal është i pamundur të restaurohet dhe nuk mund të gjendet një disk zëvendësues i të njëjtit model. Në këto raste do të lejohet përdorimi i një disku zëvendësues, që është përdorur për versione të tjera të atij modeli apo për modele të tjera të asaj marke, me kushtin që rrezja e diskut zëvendësues të jetë maksimalisht 2 (dy) inç më e madhe se rrezja e diskut origjinal.
2. Disku është ngjyrosur, kur kjo nuk ka qenë e parashikuar në modelin origjinal.
3. Disku ka dëmtime që ndikojnë në sigurinë dhe qarkullimin normal në rrugë. Ky kusht vlen edhe për gomat e mjetit.
4. Gjerësia dhe rrezja e gomës nuk përputhen me përmasat e parashikuara në origjinë.
5. Janë vendosur pjesë shtesë që krijojnë hapësirë ndërmjet diskut të gomës dhe tamburit (spesor disku).

 

6. KABINA E MJETIT

            6.1.Tapiceria;

            6.2. Ndenjëset;

            6.3. Kroskoti;

            6.4. Timoni, leva e marshit, frenat e stacionimit, etj.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

1. Restaurimi i tapicerisë dhe i ndenjëseve bëhet duke shpërfillur veçoritë dalluese të brendisë së atij versioni/modeli specifik (pika 6.1 dhe 6.2). Këtu përfshihet materiali i përdorur (p.sh., lëkura në vend të pëlhurës), forma/ngjyra e tegelave, si dhe çdo element tjetër karakterizues i restaurimit, që e largon brendinë e kabinës nga pamja e saj origjinale.
2. Timoni, leva e marshit, takimetri, paneli i kontrollit dhe elementë të tjerë të kabinës paraqesin dëmtime dhe/apo elemente korrozioni.
3. Janë montuar apo përshtatur pajisje, teknologjia e së cilave nuk ka qenë e parashikuar gjatë fabrikimit për mjetin në shqyrtim, apo për versione të tjera të asaj gjenerate të mjetit.

 

7. SISTEMI I DREJTIMIT

7.1   Krahu i timonit;

7.2   Lloji i sistemit të drejtimit.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

1. Mjeti që paraqitet në verifikimin fizik, ka ndryshuar krahun e timonit (pika 7.1).

2. Është ndryshuar lloji i sistemit të drejtimit (p.sh., nga mekanik në hidraulik). Përjashtohen nga ky rregull rastet kur sistemi i ri i drejtimit mund të gjendej në versione të tjera të asaj gjenerate të mjetit.

3. Sistemi i drejtimit dhe pjesët e tij përbërëse janë jo-funksionale gjatë procesit të verifikimit fizik, duke mos garantuar qarkullimin e sigurt  të mjetit në rrugë.

 

8. SISTEMI I NDRIÇIMIT

8.1  Fenerët;

8.2  Indikatorët e drejtimit;

8.3  Dritat e pasme.

Përbën shkak refuzimi për aplikimin nëse:

1. Gjatë procesit të restaurimit, fenerët, indikatorët e drejtimit dhe/apo dritat e pasme kanë pësuar ndryshime që nuk kanë qenë të parashikuara gjatë fabrikimit për atë model.

2. Sistemi i ndriçimit është pasuruar me elementë që kanë qenë parashikuar për atë model (p.sh., drita mjegulle shtesë). Përjashtim ndaj këtij rregulli bëjnë rastet kur ky ndryshim ka qenë i parashikuar për versione specifike të asaj gjenerate të mjetit.

3. Ndriçimi i mjetit bëhet me llamba apo teknologji që nuk përputhet me specifikat e modelit. Ky rregull vlen edhe në rastet kur në treg ofrohen ndriçues me teknologji të re, që janë fabrikuar posaçërisht për modelin përkatës.

4. Sistemi i ndriçimit dhe pjesët e tij përbërëse janë jo-funksionale gjatë procesit të verifikimit fizik, duke mos garantuar qarkullimin e sigurt të mjetit në rrugë.

 

9. SISTEMI I SHIKIMIT PRAPA

9.1   Modeli dhe numri i pasqyrave;

9.2   Koha e fabrikimit;

9.3   Pozicioni.

Përbën shkak për refuzimin e aplikimit nëse:

1. Gjatë procesit të restaurimit, pasqyrat kanë pësuar ndryshime që nuk kanë qenë të parashikuara gjatë fabrikimit për atë model (p.sh., lyerja e kapakut të pasqyrës, kur në origjinë ka qenë i kromuar).

2. Pasqyra është zëvendësuar me një model tjetër. Bëjnë përjashtim ndaj këtij rregulli rastet kur pasqyra zëvendësuese ka qenë e parashikuar për versione të tjera të asaj gjenerate të mjetit. Për rastet kur pasqyra zëvendësuese e të njëjtit model nuk mund të gjendet për shkak të vjetërsisë, do të lejohet përdorimi i një pasqyre të prodhuar për modele të së njëjtës periudhë kohore.

3. Numri i pasqyrave të jashtme të mjetit ka ndryshuar nga specifikat e origjinës.

4. Pozicioni i pasqyrave të jashtme ka ndryshuar.

 

Çdo person që ka një mjet rrugor që plotëson kriteret e sipërpërmendura aplikon pranë faqes zyrtare Retro.al në formularin përkatës i cili do të jetë online në ditët në vijim.
Aplikimi i dërgohet Komisionit Retro për trajtim të mëtejshëm i cili pasi bën një vlerësim paraprak të aplikimit të kryer nga personi i interesuar, vendos lidhur me refuzimin apo me vijimin e shqyrtimit teknik të mjetit rrugor duke përcaktuar një datë për kontrollin e mjetit fizikisht në vendin ku ai ndodhet i stacionuar ose në drejtorinë rajonale më të afërt.
Pas vlerësimit fizik dhe teknik të kritereve të përcaktuara më sipër, në rast vlerësimi nga Komisioni si mjet Retro, vijohet me lëshimin e Certifikatës së Njohjes dhe regjistrimin e mjetit në Qendrës Historike Shqiptare Retro.
Mjeti i cili ka fituar këtë status, pajiset me targa Retro dhe me dokumentacionin përkatës me vlefshmëri 4-vjeçare.
Nga ky moment poseduesi i mjetit mund të aplikojë për pajisje me Autorizim për lëvizje duke gëzuar të gjitha të drejtat dhe ngarkohet me të gjithë detyrimet që mbarten nga përfitimi i këtij statusi.

Komisioni Retro, mund të marrë në shqyrtim një aplikim të bërë për një mjet, aplikuesi i të cilit nuk disponon dokumente që provojnë origjinën e mjetit apo të pjesëve që përbëjnë mjetin dhe pronarin e saj.
Ky aplikim merret në shqyrtim kundrejt një tarife shërbimi shtesë dhe duke plotësuar formularin e Vetëdeklarimit të mbajtjes së përgjegjësisë administrative/penale/civile për posedimin e mjetit në kohë. Krahas kësaj bëhen të gjitha verifikimet e nevojshme për verifikimin e të dhënave të treguesve të mjetit pranë çdo sistemi elektronik që disponon DPSHTRR apo institucione të tjera

Certifikata e Njohjes është dokumenti që lëshohet nga DPSHTRR pasi mjeti të jetë miratuar nga Komisioni si mjet Retro.
Në Certifikatën e Njohjes bëhet një përshkrim i detajuar i identitetit të mjetit duke përfshirë në rendin vijues:

• Prodhuesin/Konstruktorin;
• Qytetin ku është prodhuar dhe shtetin përkatës; 
• Markën/Modelin dhe Tipin; 
• Numrin e Shasisë;
• Vitin e prodhimit;
• Gjeneralitetet e pronarit të mjetit Retro;
• Kodet përkatëse të kategorizimit të mjetit sipas standartit të FIVA;
• Ditën e inspektimit dhe afatin e përfundimit të vlefshmërisë së certifikatës së njohjes;
• Numrin serial të certifikatës dhe numrin e  saj në listën e Qendrës Historike Shqiptare Retro.

Kjo certifikatë lëshohet me afat vlefshmërie prej 4 (katër) vitesh.

Në rast se mjeti ka detyrime të papaguara, alikuesit i caktohet një afat 30 ditor për pagimin e detyrimit, ndërkohë që procedura pezullohet përgjatë kësaj kohe. Për raste specifike në të cilën mjeti është pjesë e një koleksioni të gjerë të një koleksionisti, ndërmjet DPSHTRR dhe aplikuesit mund të lidhet një marrëveshje për pagimin e detyrimeve të prapambetura në ndarë në disa këste.

Një mjet rrugor i hershëm që ka Certifikatën e Njohjes së Vjetërsisë, apo një kartë identifikimi të lëshuar nga FIVA, mund të importohet dhe të përfshihet në listën e qendrës historike shqiptare Retro.

Mjeti i cili ka fituar këtë status, pajiset me targa Retro, të ndryshme nga targat e qarkullimit me shqiponjë blu.
Këto targa janë dy llojesh:

• Targa Retro për mjet;
• Targa Retro për koleksion.

Targat Retro për koleksion, janë targa me karakteristika të ndryshme me targat Retro për mjet.
Targa Retro për koleksion, mund të kërkohet vetëm për persona që kanë një koleksion me të paktën tre mjete të pajisura me Certifikatë Njohje të vlefshme. Targa Retro për koleksion mund të mbarten nga një mjet në tjetrin me kushtin që mjetet t’i përkasin të njëjtës klasifikim të mjeteve rrugore. Targa Retro për koleksion nuk jepet për motomjetet. 

Në rast se mjeti Retro ka targa që i përkasin kohës së regjistrimit për herë të parë, apo i përket një periudhe më të mëvonshme, por që nuk është e njëjtë me targat e prodhuara pas datës 01.09.2010 mund të mbajë targat që disponon për ekspozim.

Pas regjistrimit dhe pajisjes me dokumentacionin përkatës dhe targën Retro, këto mjete mund të lëvizin lirshëm jashtë kufirit shqiptar për pjesëmarrje në evente të ndryshme apo lëvizje të tjera të autorizuara.